In sommige (voormalige) overheidsorganisaties hangt een hardnekkige sfeer van wantrouwen. Niet zomaar gezonde argwaan, maar diepgewortelde achterdocht. Medewerkers fluisteren het elkaar al jaren toe: "Het management is erop uit om ons te verneuken." En hoewel die woorden misschien overdreven klinken, zit er een wereld van collectieve ervaring achter. Van reorganisaties die ‘toevallig’ altijd de verkeerde mensen raakten. Van leidinggevenden die kwamen en gingen zonder echt te luisteren. Van besluiten waarvan niemand nog weet wie ze genomen heeft, maar die wél zijn blijven hangen.
Het zit in de verhalen die we elkaar vertellen
Cultuur is niet wat er in beleidsstukken staat, maar wat er in de wandelgangen gedeeld wordt. In veel oude overheidsorganisaties leeft een vakbondscultuur, gevormd door jaren van strijd, zelfbescherming en ‘wij tegen zij’. Elke nieuwe manager die binnenkomt met frisse plannen – hoe goedbedoeld ook – wordt met argusogen bekeken. "We hebben dit al zo vaak gehoord." "Ze willen gewoon harder werken voor minder geld." "Dit is weer zo’n managementtrucje."
Deze overtuigingen zijn niet uit de lucht gegrepen. Ze zijn gevoed door échte ervaringen en doorgegeven van generatie op generatie. Ze voelen persoonlijk, zelfs als het dat niet is. En dat maakt het zo taai.
De frustratie van beide kanten
Nieuwe leidinggevenden voelen het ook. Ze komen binnen vol enthousiasme, willen "er echt iets van maken", en lopen zich binnen drie maanden stuk op een muur van passieve weerstand. Ze zien kansen en potentieel, maar stuiten op teams die blokkeren. Niet omdat ze niet willen veranderen – maar omdat ze het vertrouwen kwijt zijn. En dat vertrouwen win je niet met een plan, maar met geduld, betrokkenheid en erkenning van de geschiedenis.
Wat Arne Slot bij Feyenoord deed – en wat wij daarvan kunnen leren
Toen Arne Slot hoofdtrainer werd bij Feyenoord, trof hij een selectie met veel talent, maar ook een organisatie waar het vertrouwen in succes tanende was. De club had een verleden vol wisselende prestaties, kritische fans en een cultuur waar cynisme regelmatig de boventoon voerde. In plaats van direct de boel 'op te schudden', begon Slot met luisteren, verbinden en duidelijkheid scheppen. Hij bouwde stap voor stap aan vertrouwen: bij spelers, staf en supporters.
Wat Slot zo succesvol maakt, is niet alleen zijn tactisch inzicht, maar zijn vermogen om gedrag, communicatie en cultuur te beïnvloeden. Hij maakt dingen bespreekbaar, zonder oordeel. Hij benoemt wat er speelt, inclusief het ongemak. En – misschien wel het belangrijkst – hij blijft congruent: wat hij zegt, doet hij ook. Zo ontstaat er iets dat in veel organisaties zeldzaam is geworden: geloofwaardigheid.
Slot’s aanpak laat zien dat cultuurverandering geen sprint is, maar een proces van relationele investering. En dat mensen zich wel degelijk willen ontwikkelen – mits ze zich veilig en serieus genomen voelen.
Het is niet persoonlijk – maar het voelt wel zo
Wantrouwen is niet het gevolg van één slechte leider of één mislukte reorganisatie. Het is systemisch. Het is ontstaan door de geschiedenis. Door verhalen die zich keer op keer herhalen, en die een eigen leven zijn gaan leiden. Door een cultuur waarin fouten nooit vergeten worden, en successen nauwelijks gevierd.
Maar er is een uitweg
De sleutel ligt in het erkennen van de collectieve overtuigingen die een team of organisatie in de greep houden. Wat zijn de verhalen die we elkaar blijven vertellen? Welke patronen herhalen zich keer op keer?
Bij Inlime helpen we organisaties om die patronen zichtbaar te maken en te doorbreken. We gebruiken methodieken zoals de Geschiedenisbalk om het gesprek aan te gaan over het verleden – niet om oude koeien uit de sloot te halen, maar om er afscheid van te nemen. We werken met dialoogsessies waarin veiligheid en erkenning centraal staan. En we helpen leidinggevenden om in plaats van "verandering te brengen", eerst verbinding te maken.
Want pas als het verhaal verandert, verandert het gedrag.
Herkenbaar?
Misschien werk jij in zo’n organisatie. Misschien voel jij het ongemak, de frustratie of het cynisme – van beide kanten. Dan is het goed om te weten: dit is niet hopeloos. Cultuur is geen lot, maar een systeem. En elk systeem kun je begrijpen én beïnvloeden.
Wil je dat wij meekijken naar wat er in jouw organisatie speelt? Neem contact met ons op. Wij helpen je de oude verhalen los te laten en samen een nieuw hoofdstuk te schrijven.
